Rozmowa z psychologiem oraz specjalistą terapii uzależnień Panią mgr Izabelą Łącką, która na co dzień pracuje z osobami uzależnionymi, sprawcami przemocy, osobami jej doświadczającymi oraz z osobami uzależnionymi doświadczającymi wykluczenia społecznego.
Alkoholizm jest powszechnym zjawiskiem, ale czym dokładnie jest uzależnienie od alkoholu?
Uzależnienie od alkoholu to przede wszystkim choroba, która ma swoje objawy, przebieg i metody leczenia. Aby zdiagnozować uzależnienie muszą wystąpić w przeciągu ostatniego roku trzy z następujących objawów: utrata kontroli nad przyjmowaniem substancji (picie więcej niż się zamierzało, picie „do dna”, picie w niedozwolonych miejscach), zmiana tolerancji (konieczność wypicia większej lub mniejszej ilości niż na początku picia do osiągnięcia oczekiwanego stanu), picie pomimo wiedzy o jego szkodliwości (np. na zdrowie, relacje), zaniedbywanie alternatywnych zainteresowań (zaniedbywanie pasji, zainteresowań, spędzanie coraz większej ilości czasu na zdobycie alkoholu albo powracaniu do dobrego samopoczucia po okresie picia), nieodparta potrzeba napicia się (głód alkoholowy, przymus). Ostatnim objawem jest występowanie objawów abstynencyjnych po odstawieniu alkoholu. Ważnym przy diagnozowaniu jest także styl picia – nie trzeba upijać się lub pić codziennie by być osobą uzależnioną. Istnieje także pojęcie picia szkodliwego i nadużywania substancji, niestety między nimi jest cienka i, jak mówią uzależnieni, niewidoczna granica między tym kiedy pijesz szkodliwe, a kiedy jesteś już alkoholikiem.
Jakie grupy społeczne są zagrożone alkoholizmem?
Alkoholizm jest chorobą demokratyczną – zarówno w zakresie tego, kogo spotyka (politycy, biznesmeni, osoby z wyższym i podstawowym wykształceniem), jak i tego, że skutki widoczne są na wielu płaszczyznach.
Kto oprócz osoby uzależnionej od alkoholu odczuwa skutki jej picia?
Skutki są najbardziej dotkliwe dla osób z najbliższego otoczenia – rodziny, bliskich, znajomych, przyjaciół. Nie od dzisiaj wiadomo, że alkoholizm jest chorobą całego systemu rodzinnego, bowiem wpływa zarówno na małżonka, jak i dzieci. Stąd także zjawiska takie jak Współuzależnienie czy pojęcie DDA – Dorosłych Dzieci Alkoholików. Przyjęło się, że alkoholizm jest chorobą śmiertelną. Ostatnio w pracy terapeutycznej jestem z pacjentów, ku mojemu zdziwieniu, nie zgodził się z tym stwierdzeniem mówiąc: „to nie jest choroba śmiertelna dla uzależnionego, bo śmierć kończy życie alkoholika, a zostają jeszcze dzieci i całe rodziny, które później też zmierzą się z tym co alkoholizm im zrobił w życiu”. Dlatego tak cenię sobie pacę terapeutyczną, w której poznaję człowieka cały czas. Warto dodać, że cierpi także całe społeczeństwo – współpracownicy, pracodawcy, uczestnicy ruchu drogowego w przypadku pijanych kierowców.
Jakie problemy występują w rodzinie z problemem alkoholowym?
Problemy występują we wszystkich sferach życia. W rodzinach takich panują zaburzone relacje, pomieszane role rodzinne, zaburzone jest poczucie bezpieczeństwa, stabilizacji. Spotykamy się także ze zjawiskiem przemocy czy występowaniem problemów finansowych, prawnych, zdrowotnych. Rodziny często borykają się ze wstydem, poczuciem bezsilności, czy również różnego rodzaju zaburzeniami na tle zdrowotnym czy psychosomatycznym.
Jaki rodzaj przemocy stosują osoby uzależnione?
Trzeba pamiętać, że przemoc jest stosowana przez wiele osób, nie tylko te uzależnione.
Z dostępnych danych, a także doświadczenia pracy z osobami uzależnionymi, stosującymi przemoc jak i tymi, którzy tej przemocy doświadczali wynika, że jest to w głównej mierze przemoc psychiczna, fizyczna. Bardzo często dochodzi także do przemocy ekonomicznej czy seksualnej.
Wobec kogo najczęściej stosują przemoc?
Jest ona stosowana najczęściej wobec osób bliskich – rodziny, domowników, partnerów. W małżeństwach obok przemocy fizycznej, psychicznej czy ekonomicznej często dochodzi do przemocy seksualnej, kiedy to jeden z partnerów jest zmuszany od współżycia.
A dzieci?
W szczególnie trudnej sytuacji są dzieci, które są najbardziej bezbronnymi w tej sytuacji. Dzieciom towarzyszy lęk, niepokój, poczucie winy, ciągły strach. Jak śpiewała Kasia Kowalska w piosence „Spowiedź” dedykowanej dzieciom, które spotkała przemoc: ”Napiętą struną me ciało jest w obawie, ,że ciebie spotka…”. Dzieci oprócz przemocy domowej narażone są na przemoc ze strony rówieśników, czy cyberprzemoc, która w dzisiejszych czasach zwiększa swoje rozmiary.
Jakie rodzaje przestępstw popełniają osoby uzależnione?
Nie istnieje rodzaj przestępstw zarezerwowany dla osób uzależnionych od alkoholu. Z pewnością jednak pobicia i rozboje, a także prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości i/lub powodowania w związku z tym wypadków drogowych są częstymi powodami wyroków sądowych.
Gdzie osoby uzależnione powinny szukać pomocy?
Pomoc dla osób uzależnionych i ich rodzin świadczy wiele instytucji. Jeśli ktoś szuka pomocy dla siebie lub kogoś bliskiego najlepiej zgłosić się do Poradni Leczenia Uzależnień, gdzie również pomoc znajdą osoby współuzależnione, a nawet całe rodziny. Istnieje także wiele Punktów Konsultacyjnych dla osób uzależnionych, osób stosujących przemoc czy jej doświadczających. Ważnym elementem wsparcia i leczenia są grupy Anonimowych Alkoholików i grupy samopomocowe, które działają niemal w każdym mieście. Dla nich pomoc świadczona jest w każdym Ośrodku Interwencji Kryzysowej. Wsparcie mogą tam też znaleźć osoby z rodzin alkoholowych, u których występują różnego rodzaju kryzysy i trudności.
Dziękuję za rozmowę
Rozmowę przeprowadziła Joanna Kiszka.
1 B. Zajęcka, Terapia osób uzależnionych od alkoholu w jednostkach penitencjarnych, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, t. XVII, 2008
