Przemoc w rodzinie, w tym także wobec dzieci jest poważnym problemem w każdym współczesnym społeczeństwie. Jest zamierzonym i wykorzystującym przewagę sił działaniem przeciw członkowi rodziny. Powoduje cierpienie i szkody oraz narusza godność i podstawowe prawa. Ofiary przemocy często wierzą w stereotyp, że to prywatny problem lub nie wiedzą gdzie szukać pomocy.
Przemoc w rodzinie, w tym także wobec dzieci jest poważnym problemem w każdym współczesnym społeczeństwie. Jest zamierzonym i wykorzystującym przewagę sił działaniem przeciw członkowi rodziny. Powoduje cierpienie i szkody oraz narusza godność i podstawowe prawa. Ofiary przemocy często wierzą w stereotyp, że to prywatny problem lub nie wiedzą gdzie szukać pomocy.
Mieszkańcy Powiatu Rzeszowskiego, którzy doświadczają jakiegokolwiek rodzaju przemocy mogą uzyskać bezpłatną pomoc w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Rzeszowie – Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Górnie. Ośrodek oferuje konsultacje z pracownikiem socjalnym, specjalistą pracy z rodziną, psychologiem oraz prawnikiem.
Przemoc w rodzinie dotykająca dzieci jest szczególnie trudna do wykrycia z powodu zachowywania tajemnicy przez osoby dorosłe jak i same dzieci. Małoletnie ofiary często nie ujawniają tego co się dzieje z powodu wstydu, lęku przed karą jaka ich może spotkać albo niewiedzą jak i gdzie szukać pomocy. Bycie ofiarą przemocy w dzieciństwie jest ogromnym zagrożeniem dla ogólnego rozwoju człowieka i stwarza wiele trudności w późniejszym życiu. Przemoc to zawsze wydarzenie traumatyczne i zniekształcające psychikę. Negatywnie oddziaływuje na proces kształtowania się osobowości dziecka. Wpływa na tworzenie się wzorców relacji międzyludzkich, na sposób spostrzegania i rozumienia otaczającego świata. Dziecko dorastające w rodzinie przemocowej nie jest prawidłowo przygotowane do dorosłego życia. Jego problemy mogą ujawnić się w sferach psychicznego i społecznego funkcjonowania. Dziecko będące ofiarą przemocy w późniejszym życiu może stosować przemoc jako metodę obrony, sposób na rozwiązanie konfliktów lub jako podstawę tworzenia relacji z innymi ludźmi.
Mówiąc o przeciwdziałaniu zjawisku przemocy wobec dzieci na początku trzeba uświadomić sobie jakie formy może przybierać. Brak podstawowej wiedzy na temat tego zjawiska sprzyja utrzymywaniu się, a nawet rozpowszechnianiu przemocy domowej w społeczeństwie. Często właśnie niewiedza oraz powtarzane stereotypy powodują, że sprawcy czują się bezkarni, ofiary bezradne, a świadkowie nie identyfikują pewnych zachowań jako przejawów przemocy.
Wśród form przemocy wobec dzieci najczęściej wyróżniamy:
- Przemoc fizyczną
- Przemoc psychiczną
- Przemoc seksualną
- Zaniedbanie
Organizacja Narodów Zjednoczonych wskazuje, że przemoc fizyczna wobec dziecka to celowe użycie siły fizycznej, której efektem jest lub może być zagrożenie dla zdrowia, życia oraz rozwoju
i godności dziecka. Do przemocy fizycznej zalicza się również stosowanie kar cielesnych5. Przemoc fizyczna może posiadać dwie formy:
- Czynną – wszystkie formy bicia, rany cięte i kłute, poparzenia, duszenie, topienie, trucie, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa.
- Bierną – wymuszenia, ograniczenie swobody ruchów, niezaspokajanie potrzeb fizjologicznych, odmawianie niezbędnej pomocy medycznej.
Przemoc seksualna to zmuszanie drugiej osoby do czynności seksualnych bez jej zgody. Czynności o charakterze przemocy seksualnej wobec dzieci mogą przybierać różne formy np. obcowanie płciowe, dotykanie intymnych części ciała dziecka lub doprowadzenie, by dziecko dotykało dorosłego, wkładanie przedmiotów lub części ciała w intymne miejsca. Formą przemocy seksualnej może być również pornografia dziecięca i handel ludźmi. Często sprawcy przemocy seksualnej dokonują naruszenia sfery seksualnej dziecka pod pretekstem neutralnego zachowania np. zabawy, okazania uczuć czy ochrony.
Przemoc psychiczna, czy też emocjonalna to bardziej ukryta forma przemocy. Występuje bardzo często jest jednak trudną do zaobserwowania. Można ją zdefiniować jako negatywne, werbalne zachowanie rodzica, czy rodziców w stosunku do dziecka poniżające jego godność i powodujące upokorzenie emocjonalne. Przemoc psychiczna rodzica wobec dziecka może przejawiać się jako m.in.: wyzywanie, oczernianie, wyszydzanie, krzyki, zastraszanie, groźby, krytykowanie.
Zaniedbanie, czyli brak obowiązkowej opieki ze strony bliskich najczęściej dotyka właśnie dzieci, ale także osoby starsze i niepełnosprawne. Zaniedbanie fizyczne przejawia się jako niedostarczenie dziecku podstawowych środków potrzebnych do rozwoju. Jest to pozbawienie dziecka pożywienia, ubrania, potrzebnej opieki lekarskiej, zaniedbanie higieny dziecka oraz pozostawianie dziecka pod niewłaściwą opieką lub całkowicie bez opieki, co powoduje narażenie go na niebezpieczeństwo9. Zaniedbanie emocjonalne dotyczy niezaspokajania potrzeb dziecka takich jak poczucie bycia kochanym i szanowanym, poczucia bezpieczeństwa i troski, a także ignorowanie dziecka oraz brak zainteresowania jego problemami i uczuciami. Zaniedbanie edukacyjne przejawia się poprzez niedopełnienie obowiązku szkolnego dziecka przez rodziców, przyzwolenie na wagarowanie, niezapewnienie podstawowych pomocy edukacyjnych i warunków do nauki. Z zaniedbaniem wychowawczym dziecka mamy do czynienia, gdy rodzic nie dba o rozwój społeczny. Może wyrażać się poprzez przyzwolenie na branie używek, bicie innych, kradzieże czy dewastowanie miejsc publicznych.
Dziecko jako zależne od dorosłych nie jest w stanie samo obronić się przed przemocą, która może przejawiać się w różny sposób. Dlatego ważne jest by nie pozostawiać dziecka samego i reagować, gdy dzieje się mu krzywda.
Publikacja z cyklu artykułów edukacyjno-profilaktycznych powstałych w ramach Programu Osłonowego
„WSPIERANIE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W TWORZENIU SYSTEMU PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY
W RODZINIE” Edycja 2018 pt.: Od przedszkola do seniora- projekt łączący pokolenia” współfinansowanego
przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Powiat Rzeszowski
Joanna Kiszka – psycholog
Ośrodka Interwencji
Kryzysowej w Górnie