System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców. Obowiązek organizacji pieczy zastępczej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej. Pieczę zastępczą organizuje powiat.
Piecza zastępcza jest sprawowana w formie: rodzinnej lub instytucjonalnej. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia Sądu.
Rodzinna piecza zastępcza dzieli się na:
- Rodziny zastępcze
- Spokrewnione – tworzą jedynie wstępni lub rodzeństwo dziecka,
- Niezawodowe – tworzą niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka (do 3 dzieci),
- Zawodowe – (do 3 dzieci, 3 letnie doświadczenie), w tym zawodowe pełniące funkcje pogotowia rodzinnego i zawodowe specjalistyczne
2. Rodzinne domy dziecka (do 8 dzieci).
Rodzinę zastępczą tworzą osoby – małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim.
Rodzina zastępcza/rodzinny dom dziecka mają za zadanie zapewniać dziecku całodobową opiekę i wychowanie, a w szczególności:
- traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej,
- zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych,
- zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych,
- zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań,
- zaspakajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne,
- zapewniają ochronę przez arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka.
Rodzina zastępcza i rodzinny dom dziecka realizując swoje zadania współpracuje z Organizatorem Rodzinnej Pieczy Zastępczej, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej oraz z ośrodkiem adopcyjnym.
Kwestie dotyczące pieczy zastępczej reguluje ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.