Samookaleczanie jest zachowaniem coraz częściej występującym u nastolatków. W ostatnim czasie problem samouszkodzeń dotyczy młodzieży, u których pozornie wszystko jest w porządku. Są to osoby bardzo ambitne, z dobrymi wynikami w szkole, odnoszące sukcesy. Mają kochających rodziców i dobrych znajomych. Okazuje się jednak, że taka młoda osoba cierpi emocjonalnie oraz nie radzi sobie ze stresem.
Samookaleczanie się w środowisku młodego człowieka zazwyczaj budzi mieszane uczucia od lęku, strachu, poprzez współczucie, kończąc na odrazie a nawet złości. Najczęściej także pojawia się niezrozumienie takiego zachowania i pytanie „co teraz zrobić?”
Czym jest samookaleczanie się
Samookaleczenie jest to zachowanie, w którym osoba zmierza do wyrządzenia sobie natychmiastowej szkody na ciele bez zamiaru samobójstwa.
Samookaleczenia mogą mieć różną formę. To nie tylko rany zadane ostrym narzędziem np. nożem czy żyletką. Może pojawić się także m.in. przypalanie się, podduszenie, wyrywanie sobie włosów, uderzanie np. głową o ścianę czy pięścią siebie.
Samouszkodzenia przeważnie służą złagodzeniu bolesnych i ciężkich uczuć takich jak lęk, poczucie winy, złość, wstyd, bezsilność, smutek, czy frustracja. Jest to też forma radzenia sobie ze stresem.
W większości młodzież samookalecza się w samotności. Stara się ukrywać ślady np. poprzez noszenie bluzek z długim rękawem, czy unikanie ćwiczenia na lekcjach wychowania fizycznego. Są też osoby, które nie ukrywają swoich ran. Dla nich samouszkodzenie to nie tylko poszukiwanie uwagi, ale komunikacja swojego problemu.
Skutki samookaleczania się
Młodzież w momencie samookaleczania się nie zdaje sobie sprawy jakie to niesie za konsekwencje. Liczy się przede wszystkim doświadczenie szybkiej ulgi, które jest spowodowane produkcją przez organizm endorfin, co poprawia samopoczucie. Pierwszym skutkiem okaleczenia się jest zwiększone ryzyko uzależnienie się od takiego sposoby radzenia sobie z trudnościami. Zagrożeniem są też rany, blizny, a nawet zakażenia czy zakrzepica żył. Narastają też problemy emocjonalne, gdyż zwiększa się ryzyko pojawienia się poczucia bezsilności, braku kontroli, myśli samobójczych czy podjęcia samej próby samobójstwa. Samookaleczenia wpływa też na funkcjonowanie społeczne nastolatka. Młody człowiek starający się ukryć rany może unikać spotkań z rówieśnikami. Zachowania te mogą spotkać się również z brakiem zrozumienia i akceptacji ze strony środowiska, co będzie prowadziło do odrzucenia.
Utrwalanie zachowań okaleczania się
Najbardziej narażeni na utrwalenie się samookaleczenia jako sposobu radzenia sobie z problemami są nastolatkowie, którzy doświadczają mało wparcia ze strony rodziny i rówieśników, mają kłopoty z akceptacją siebie oraz nie mają innych skutecznych sposobów radzenia z trudnościami. Negatywny wpływ może mieć również atmosfera w rodzinie, a mianowicie ignorowanie, wyśmiewanie lub potępianie emocjonalnych przeżyć. Zagrożone są także młode, osoby które mają problemy z regulowaniem emocji, impulsywnością, co przejawia się głównie poprzez wdawanie się w bójki, sięganie po alkohol czy zażywanie narkotyków.
Jak pomóc?
Dziecko które się samookalecza często nie chce poruszać tego tematu, szczególnie z rodzicami. Brak chęci rozmowy może powodować u rodzica poczucie bezsilności i bezradności. Podejmując rozmowę trzeba okazać dziecku zrozumienie, cierpliwość oraz zaznaczyć, że zależy nam na nim, jego szczęściu oraz że przede wszystkim chcemy mu pomóc.
Każde poważniejsze samouszkodzenie powinno zostać skonsultowane z lekarzem, gdyż może dojść do powikłań lub nawet śmierci chociażby na skutek wykrwawienia.
Dla naszego dziecka możemy szukać pomocy w placówkach udzielających profesjonalnego wsparcia. Trzeba jednocześnie pamiętać, że nawet z pomocą specjalisty rozwiązanie problemu może potrwać, gdyż zawsze jest to sprawa złożona, która wymaga czasu. Bezpłatną pomoc świadczą m.in. państwowe Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne oraz Poradnie Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży. Pomoc psychologa, pedagoga jak i innych specjalistów dla mieszkańców powiatu Rzeszowskiego można uzyskać w Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Górnie, ul. Rzeszowska 5, pawilon 7, tel. 518-736-839.
Joanna Kiszka – psycholog
Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Górnie
Bibliografia:
- Baranowska „Zachowania autodestrukcyjne wśród młodzieży”, Pedagogika specjalna, Nr 4 (58), 2015
- Szwajca, i in. „Rola pracowników oświaty w promocji zdrowia psychicznego
i w zapobieganiu zachowaniom autodestruktywnym u młodzieży. Poradnik dla nauczycieli” Mysłowice 2019. - Szwajca, i in „ Rola rodziny i osób bliskich w promocji zdrowia psychicznego
i w zapobieganiu zachowaniom autodestruktywnym u młodzieży. Poradnik dla rodziców”, Mysłowice 2019. - https://800100100.pl/dla-rodzicow/autoagresja—samookaleczenia,id,23
